Hệ thống hình phạt trong pháp luật hình sự Việt Nam

Hệ thống hình phạt trong pháp luật hình sự Việt Nam bao gồm hai nhóm hình phạt: nhóm hình phạt chính và nhóm hình phạt bổ sung. Mỗi một nhóm hình phạt quy định nhiều loại hình phạt khác nhau. Việc quy định này nhằm mục đích giúp các cơ quan áp dụng pháp luật lựa chọn áp dụng một cách có chọn lọc hình phạt dựa trên tính chất mức độ nguy hiểm của hành vi, nhân thân của người phạm tội, các tình tiết tăng nặng hoặc giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Từ đó tuyên các hình phạt phù hợp, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật.

Hình phạt chính là gì?

Khái niệm hình phạt chính

Hình phạt chính là hình phạt được áp dụng chính thức cho tội phạm.

Phân loại hình phạt chính

Hình phạt chính bao gồm các hình phạt:

• Cảnh cáo
• Phạt tiền
• Cải tạo không giam giữ
• Trục xuất
• Tù có thời hạn
• Tù chung thân
• Tử hình

Thứ tự này được sắp xếp theo trình tự từ nhẹ đến nặng phụ thuộc vào tính nghiêm khắc của từng loại hình phạt.

Áp dụng hình phạt chính

Mặc dù, pháp luật quy định nhiều hình phạt đối với một tội phạm cụ thể để Tòa án có nhiều lựa chọn để áp dụng hình phạt đối với người phạm tội. Tuy nhiên, đối với một tội phạm cụ thể chỉ được áp dụng một hình phạt chính.

Hình phạt chính được Tòa án tuyên một cách độc lập, đây được xem là đặc điểm quan trọng để phân biệt hình phạt chính và hình phạt bổ sung.

Hình phạt bổ sung là gì?

Khái niệm hình phạt bổ sung

Hình phạt bổ sung là hình phạt “đi kèm” nhằm thực hiện chức năng hỗ trợ hình phạt chính. Bởi vì, khác với hình phạt chính được Tòa án tuyên một cách độc lập. Hình phạt bổ sung KHÔNG được Tòa án tuyên một cách độc lập, mà bắt buộc phải tuyên kèm với một hình phạt chính.

Phân loại hình phạt bổ sung

Hình phạt bổ sung bao gồm:

• Cấm đảm nhiệm chức vụ
• Cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định
• Cấm cư trú
• Quản chế
• Tước một số quyền công dân
• Tịch thu tài sản
• Phạt tiền khi không áp dụng hình phạt chính là phạt tiền
• Trục xuất khi không áp dụng hình phạt chính là trục xuất

Áp dụng hình phạt bổ sung

Tòa án áp dụng hình phạt bổ sung trong trường hợp tội phạm mà bị cáo đã thực hiện có quy định hình phạt bổ sung, thì Tòa án có quyền căn cứ vào tình tiết cụ thể của vụ án mà tùy nghi lựa chọn và quyết định hình phạt bổ sung.

Trong trường hợp tội phạm mà bị cáo đã thực hiện không quy định hình phạt bổ sung thì Tòa án không được áp dụng hình phạt bổ sung đối với họ.

Trong hệ thống hình phạt quy định trong bộ luật hình sự Việt Nam thì phạt tiền và trục xuất vừa được quy định là hình phạt chính, vừa được quy định là hình phạt bổ sung. Chỉ được áp dụng hình phạt bổ sung là phạt tiền, trục xuất khi hình phạt chính được áp dụng không phải là hình phạt tiền, trục xuất.

Một điểm khác biệt quan trọng giữa hình phạt chính và hình phạt bổ sung đó là Tòa án chỉ được tuyên một hình phạt chính. Tuy nhiên, Tòa án có thể không áp dụng, áp dụng một hoặc nhiều hình phạt bổ sung.