Dấu hiệu pháp lý của các tội xâm phạm tính mạng sức khỏe

Khái niệm tội xâm phạm sức khỏe, tính mạng, nhân phẩm, danh dự của người khác

Sức khỏe, tính mạng của con người được xem là một trong những khách thể quan trọng nhất được pháp luật đặc biệt bảo vệ. Các tội xâm phạm sức khỏe, tính mạng, nhân phẩm, danh dự của con người là những hành vi xâm phạm sức khỏe, tính mạng, nhân phẩm, danh dự của người khác.

Cơ sở pháp lý

Nhóm các tội phạm xâm phạm tính mạng của người khác được quy định từ Điều 123 đến Điều 133 Bộ luật hình sự 2015;

Nhóm các tội phạm xâm phạm sức khỏe của người khác được quy định từ Điều 133 đến Điều 140 Bộ luật hình sự 2015;

Nhóm các tội phạm xâm phạm nhân phẩm, danh dự của người khác được quy định từ Điều 141 đến Điều 156 Bộ luật hình sự 2015.

Cấu thành tội phạm

Các tội xâm phạm sức khỏe, tính mạng, nhân phẩm, danh dự của con người có chung các đặc trưng về mặt khách quan của tội phạm, mặt chủ quan của tội phạm, khách thể của tội phạm và chủ thể của tội phạm. Trong đó:

Mặt khách quan của tội phạm

Hình thức cấu thành tội phạm

Hình thức cấu thành tội phạm bao gồm cả các tội có cấu thành vật chất, các tội có cấu thành hình thức. Trong đó, vì hậu quả là yếu tố bắt buộc cấu thành tội phạm nên đa số các tội phạm là cấu thành vật chất (các tội xâm phạm tới tính mạng, sức khỏe của con người), còn lại các tội xâm phạm đến nhân phẩm, danh dự của người khác có cấu thành hình thức.

Dấu hiệu khách quan

Dấu hiệu khách quan của tội giết người bao gồm: hành vi khách quan, hậu quả của tội phạm, mối quan hệ nhân quả giữa hành vi khách quan và hậu quả của tội phạm

Hành vi khách quan

Hành vi khách quan của các tội xâm phạm sức khỏe, tính mạng, nhân phẩm, danh dự của con người có thể được thực hiện bằng hành động hoặc không hành động.

Hậu quả của tội phạm

Nhóm các tội phạm xâm phạm tính mạng, sức khỏe của con người: do các tội phạm xâm phạm tính mạng, sức khỏe của con người có cấu thành vật chất nên hậu quả của tội phạm là dấu hiệu bắt buộc được sử dụng để định tội. Hậu quả của tội phạm này bao gồm thiệt hại về tính mạng và thiệt hại về sức khỏe. Trong đó, thiệt hại về tính mạng là sự tử vong của nạn nhân (mức độ thiệt hại là số người tử vong) và thiệt hại về sức khỏe là thương tích và tổn hại sức khỏe (mức độ thiệt hại được đo bằng tỷ lệ thương tích, thương tật).

Nhóm các tội phạm xâm phạm danh dự, nhân phẩm của con người: do các tội phạm xâm phạm danh dự, nhân phẩm của con người có cấu thành hình thức nên hậu quả của tội phạm KHÔNG là dấu hiệu bắt buộc được sử dụng để định tội, mà chỉ có ý nghĩa định khung, định khung tăng nặng.

Mối quan hệ nhân quả giữa hành vi khách quan và hậu quả của tội phạm

Đối với các tội có cấu thành hình thức do hậu quả không là yếu tố bắt buộc nên không cần chứng minh mối quan hệ nhân quả giữa hành vi khách quan và hậu quả của tội phạm.

Tuy nhiên, đối với các tội có cấu thành vật chất, mối quan hệ giữa hành vi khách quan và hậu quả của tội phạm được xác định thông qua bản giám định pháp y do cơ quan tiến hành tố tụng thực hiện. Việc xác định được mối quan hệ này vô cùng quan trọng trong việc định tội, bởi lẽ, có nhiều trường hợp hành vi khách quan không gây ra hậu quả của tội phạm. Ví dụ: hậu quả có thể do lỗi của bác sĩ trong quá trình sơ cứu, điều trị.

Mặt chủ quan của tội phạm

Động cơ, mục đích phạm tội

Động cơ giết người không là dấu hiệu bắt buộc cấu thành tội giết người.

Hình thức lỗi

Hình thức lỗi của các tội phạm xâm phạm tính mạng, sức khỏe của con người bao gồm: lỗi cố ý hoặc lỗi vô ý.

Trong một số trường hợp người phạm tội có lỗi hỗn hợp: cố ý đối với hành vi và vô ý đối với hậu quả được quy định tại các cấu thành tội phạm tăng nặng của các tội như: Hiếp dâm làm nạn nhân chết, hiếp dâm người dưới 16 tuổi làm nạn nhân chết, cố ý gây thương tích dẫn đến làm chết người.

Khách thể của tội phạm

Khách thể bị xâm phạm

Các tội xâm phạm sức khỏe, tính mạng, nhân phẩm, danh dự của con người xâm phạm đến quyền bất khả xâm phạm về tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm và danh dự của con người được bảo vệ về tính mạng của con người.

Đối tượng tác động của tội phạm

Đối tượng tác động của các tội xâm phạm sức khỏe, tính mạng, nhân phẩm, danh dự của con người là con người đang sống.

Chủ thể của tội phạm

Chủ thể của các tội xâm phạm sức khỏe, tính mạng, nhân phẩm, danh dự của con người là người có năng lực trách nhiệm hình sự và đạt độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự. Trong đó: Người dưới 14 tuổi không phải chịu trách nhiệm hình sự; người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về các tội danh quy định tại Điều 12 Bộ luật hình sự 2015; người từ đủ 16 tuổi trở lên chịu trách nhiệm hình sự của tất cả các tội phạm.